Een saai balkon? Maak er een insecten- en vogelparadijs van

Geen tuin, maar wel de behoefte om gastheer te zijn voor allerlei planten en dieren? In deze serie laat Caspar Janssen zien hoe zelfs een klein stadsbalkon mooi en nuttig wordt. Deel 2: Binnen, op de eettafel, ontkiemen de eerste zaadjes.

Een week lang slagregen, gure wind pal op het balkon. Het geeft tijd om nog meer uit te zoeken, om toch een lelijke kunststof bak om te ruilen voor een veelvoud aan potten van gerecycled materiaal. Ik bezoek iemand die haar volkstuin moet verlaten en ontruimen omdat ze ‘te natuurlijk’ tuiniert. Ze geeft me wat wilde, inheemse planten mee, die bijen en vlinders aantrekken. Her en der verzamel ik nog meer plantjes. En ik laat de vele andere adviezen en aanbiedingen op me inwerken. Het onderwerp leeft nogal. De wereld is een markt, dat ook. Zelfs de supermarkt is in de ban van de insecten. Meer in het algemeen is er plots een overstelpend aanbod van nectarhoudende bloemenmengsels.

Ongeduld. Ik ga maar gewoon potjes inzaaien op de eettafel, binnen dus. Een deel van het vlinderbloemenmengsel, en verder zonnebloempitten, Oost-Indische kers en wat onbekende bloemenzaden die ik heb gekregen. Er zijn eigenlijk twee tuinseizoenen: het gangbare en het biologische. Bij kwekerijen die geen kunstmest, kunstlicht en chemische middelen gebruiken begint dat seizoen later.

Het is nog altijd vogeltijd, mijn vaste klanten blijven komen: merels, roodborstjes, vinken, mezen, gaaien, zanglijsters, houtduiven, eksters, halsbandparkieten. Nieuw op mijn balkon: een heggenmus. Ik hou mezelf voor dat de mus in mijn reling inmiddels een heg ziet ontstaan. In de Californische cipres in de tuin van de onderbuurman die pal voor mijn balkon staat, kruipen op een ochtend een grote bonte specht en een boomkruiper gelijk op naar boven, ieder aan een kant van de stam. De mezenkast die ik er twee jaar geleden heb opgehangen blijft daarentegen ook dit jaar weer ongebruikt, zo lijkt het. De mezen vliegen overal, maar het nestkastje negeren ze.

Ik had al een tuinvogelconsulent van Vogelbescherming Nederland op bezoek gehad. Voor 40 euro kun je een vogelvriendelijk balkon- of tuinadvies op maat krijgen, voor leden is het goedkoper. De consulent prees mijn ingenieuze voedertafelsysteem, maar zag toch de nodige verbeterpunten. Waarom sommige nestkastjes onbewoond blijven, wist ze ook niet. De mijne hangt keurig op het noordoosten, en beschut. De consulent vertelde verhalen over nestkastjes die wel gebruikt werden, maar in de volle zon hingen, met gekookte vogeltjes tot gevolg.

Een week later krijg ik mijn gepersonaliseerde vogelvriendelijke balkonadvies, met foto’s van mijn balkon en een ‘vlekkenplan’. Wat er beter kan: takkenbosjes op het balkon, drinkgelegenheid voor de vogels, nog gevarieerder voedsel en het plaatsen van doornige planten waar vogels graag schuilen. Concreet: de vuurdoorn. Ook aantrekkelijk voor insecten.

Ik tref eindelijk mijn onderbuurman thuis, en klim vanuit zijn tuin met een ladder de boom in om het koolmezenkastje schoon te maken. Dat had ik eerder moeten doen. Ik leg er na het schoonmaken wat verse houtschilfers in. Wie weet is het nog niet te laat.

Aan kwesties intussen geen gebrek. Ik verdiep me in het verschil tussen een-, twee- en meerjarige planten. Ik krijg belangrijke boeken toegestuurd, Planten van hier, en Bomen en struiken van hier. Arjan Vernhout van de stichting NL Bloeit stuurt me een lijst van waard- en drachtplanten voor vlinders en bijen, planten die behoren tot de ‘oorspronkelijke inheemse flora’; planten die in de tuin en vaak ook op het balkon goed te houden zijn. Hoe ver wil je gaan? Ik zou bijvoorbeeld graag koninginnenkruid willen hebben, maar daar is veel ruimte en water voor nodig, dat past toch beter in een tuin.

Opklaringen. Precies op tijd, want ik heb van alles verzameld, maar nu moet het nog snel de grond in. De vuurdoorn in een grote pot, potten met beemdkroon, beemdooievaarsbek, knoopkruid, gele dovenetel. En meer. Ik heb inmiddels door een samenloop van omstandigheden twee (in plaats van één) rode bessenstruiken ontvangen, van een biologisch tuinderij. De bessenstruiken waren me aangeraden voor de hommels.

Struikelen over het overvolle balkon. Maar na een paar uur ontstaat er iets. Planten in potten en bakken, lege zakken grond, iets meer overzicht. Een vriend had een bijenhotel gebracht, een boomstronk met geboorde gaatjes van verschillende diameters, maximaal 8 mm, die staat nu op de kast aan de zijkant van mijn balkon. De balkondeuren staan open, muziek op de achtergrond. Het kan dus ook voldoening geven, dat gedoe met plantjes.

Dan nog molshopen zoeken, goede grond vol leven, dat was me aangeraden. Scharrelen met een schopje en een emmertje door het drukke Beatrixpark. Na één emmertje hou ik het gegeneerd voor gezien. Gelukkig heeft een vriend een tuin vol verse molshopen, daar schep ik nog twee emmers vol. Die grond meng ik door de potgrond.

Het oude, bijna afgestorven lavendelplantje kan wel weg. Het vlasbekje dat zich spontaan heeft gevestigd in mijn oude plantenbak krijgt daarentegen verse grond en mag prominent blijven staan. Het vlasbekje is bovendien inheems, en populair bij vlinders en bijen. Dan weer die gedachte dat ik voor Jan Lul bezig ben. Terwijl ik mijn plantenbakken vul, worden langs de rondweg A10 en langs de Zuidas duizenden bomen gekapt in het kader van de vooruitgang. Hans Kaljee, bomenconsulent van de gemeente, had me al verteld dat de druk op alles wat groen is in Amsterdam almaar groter wordt.

Afgelopen vrijdag. Het is opeens een paar uur zonnig. Binnen, op de eettafel, zijn de eerste zaadjes ontkiemd. Voor het balkon scheert een citroenvlinder langs, de eerste van het jaar. In de buurt van het bijenhotel zie ik in een flits een bij en, even later, een hommel met rode kont, maar ik ben te laat voor echte determinatie. De blauwe regen groeit, er komen knoppen in, de wilgentak die in een pot staat krijgt blaadjes, één van de bessenstruiken ook. De vuurdoorn is gegroeid, het longkruid staat al in volle bloei; de eerste paarse bloemetjes. Het begin is er.