De hele show naar je hand: zangeres Chagall vindt livemuziek opnieuw uit met technologie

Ze is uitgedost in een wit pak met een raster van blauw-zwarte lijnen. Over haar hele lijf zitten bewegingssensoren, vermomd als ogen, compleet met harige wimpers. Rode en blauwe lichtjes glinsteren op haar zwarte handschoenen. Her en der zijn draadjes zichtbaar.

Deze futuristisch aandoende figuur heet Chagall van den Berg, en ze staat niet op de set van een nieuwe sciencefictionfilm. Ze bevindt zich achter het podium van Effenaar, het poppodium van Eindhoven. In de verte klinkt de dansbare muziek die het wachtende publiek moet vermaken.

Als zangeres – artiestennaam gewoon Chagall – stond ze al zo vaak voor zo’n publiek. Maar vanavond is anders. ‘Ik ben niet honderdduizend procent zeker hoe het uitpakt’, zegt ze een dag voor het optreden aan de telefoon.

Ze zou haar elektronische popmuziek kunnen opvoeren door op knopjes te drukken en schuifjes te verplaatsen, terwijl achter haar sfeervolle visuals verschijnen. Maar dat is niet wat ze gaat doen. De muziek wil ze met haar handen dirigeren via haar speciale handschoenen. Dat mag geen probleem zijn: die gebruikt ze al jaren, ze is tegenwoordig zelfs werkzaam als ontwikkelaar bij het bedrijf erachter.

De onzekerheid zit hem in het pak. De bewegingssensoren moeten haar onderdeel maken van virtualreality-achtige achtergrondbeelden, die direct reageren op haar lichaam. Ze oefende er pas vier keer eerder mee. Het is een experiment, houdt ze zichzelf voor. Als ze afgaat, komt het daardoor.

Smart Venue

Haar optreden valt onder de programmering van de Smart Venue, een project waarmee Effenaar sinds anderhalf jaar experimenteert met technologie. ‘We zijn eigenlijk gewoon nieuwsgierig: wat kun je met technologie in de popmuziek?’ zegt Jos Feijen, directeur van Effenaar. ‘Omgekeerd komt het publiek hier in aanraking met technologieën van de toekomst. Een poppodium is daarvoor een goede plek, omdat het laagdrempelig is.’

Prettig dat rondom hightechknooppunt Eindhoven legio lokale start-ups en technische studenten te vinden zijn die willen meewerken. Het project focust daarbij niet alleen op livemuziek. Zo werden bij een dancefeest panels met knopjes neergelegd die bezoekers controle gaven over de lichtshow. ‘We zagen dat het publiek de visuals vanzelf mee lieten bewegen met de muziek’, zegt Feijen.

Chagall stapt het podium op en begint met haar vertrouwde routine. Doordat ze haar composities via haar handschoenen aanstuurt met een soort dans, vloeien beweging en muziek samen. Vingers en armen dirigeren het invallen van synthesizermelodieën en drums. Een neerwaartse zwaai met haar rechterarm verlaagt haar stem. Golfbewegingen vervormen de bas. Ook de achtergrondvisuals reageren af en toe. Zo volgen gouden lichtpuntjes haar handbewegingen.

‘Veel artiesten die elektronische muziek maken, kijken naar beneden en drukken op knopjes’, verklaart ze. ‘Het publiek begrijpt niet wat je doet, je zou wat hen betreft net zo goed gewoon op play kunnen drukken. Ik vind dat daarbij iets verloren gaat in de ervaring van livemuziek, waarbij je mensen iets ziet maken in het moment.’

Met haar handschoenen hoopt ze het publiek wél deelgenoot te maken van dat maakproces, zodat het concert intenser wordt. ‘Mensen in het publiek huilen soms van ontroering. Het voelt toch een beetje als magie uit je vingers.’

Dan begint het experiment dat het effect verder moet versterken: ze gaat de visuals aansturen met heel haar lichaam. Achter haar verschijnt een voorovergebogen paars stokpoppetje met alienachtige ogen. Even kalibreren, daarna staat ze rechtop en volgt ze de bewegingen van Chagall als een schaduw.

‘Kun je de cursor even uit het scherm halen?’, vraagt Chagall aan haar drummer. Honderdduizend procent soepel loopt het niet. Ze loopt een paar keer heen en weer naar haar laptop omdat het geluid niet meewerkt. Herhaaldelijk klinkt de uitroep: ‘Ik zei toch dat het een experiment was!’

Maar de strekking is duidelijk. Het alienpoppetje danst mee in een digitaal rotsblokkenlandschap. Op euforische momenten in de muziek volgen lichtbanen de contouren van haar digitale evenknie. Na een vingerknip wervelt een confetti van virtuele herfstblaadjes uit de handen. Muziek, dans en visuals smelten nog verder samen.

Beginfase

Experimenten als deze zijn kleinschalig, de technologieën van de Smart Venue zitten in de beginfase, zegt Thijs Verhulst, namens platenmaatschappij Warner Music. ‘Maar het is interessant om te zien waar mensen in de muziekwereld over nadenken. Uiteindelijk kunnen dit soort technologieën schaalbaar worden en wel een groot publiek bereiken.’

Hij wijst op de hologramshows die af en toe al worden ingezet bij grote liveshows. Zo staat op 26 november de Amerikaans-Griekse operazangeres Maria Callas als hologram in Carré. De meerwaarde van de technologie is hier overduidelijk: Maria Callas overleed veertig jaar geleden. Dit is nog de enige manier om haar op een podium mee te maken.

‘Naast het verbeteren van de kwaliteit van de ervaring, is de grootste uitdaging het zoeken welke meerwaarde een technologie kan bieden’, aldus Verhulst.

De Smart Venue draaiende houden is niet eenvoudig, zegt directeur Feijen. Het project leunt vooral op beginnende artiesten, studenten en lokale start-ups en kan zich daarom niet staande houden zonder sponsors: hij schat elk jaar een ton nodig te hebben.

Helemaal vlekkeloos ging het niet, maar Chagall heeft laten zien dat de technologie werkt. Het is pas een begin, zegt ze na het optreden. Volgend jaar brengt ze een ep uit waarop elk nummer vergezeld is van een driedimensionale virtualreality-ervaring, die met een vr-bril te bekijken is. Inclusief dansende figuren die met dezelfde techniek zijn opgenomen als vanavond op het podium toegepast.

Uiteindelijk hoopt ze met haar pak ook de muziek aan te sturen, zodat ze alles, van muziek tot licht en visuals, met haar hele lichaam dirigeert. ‘En in de toekomst kan ik me voorstellen dat mijn dansbewegingen live te streamen zijn in virtual reality, zodat mensen overal ter wereld een bril kunnen opzetten en van de show meegenieten.’